Исландские сказки / Íslensk ævintýri - Вадим Грушевский

Þykir mönnum mikils vert um þetta og eru mjög kátir. En nú á samt að auka fögnuðinn og því sækir kóngsdóttir kylfuna, ber hana inn í höllina og segir við hana: „Upp, upp, kylfa, upp, upp, þegar þú mátt.“ Á sömu stundu tekst kylfan á loft og rotar á svipstundu hvert mannsbarn sem í höllinni var nema kóngsdóttur.

En þegar karlssonur (но когда стариков сын) – sem komið hafði heim í borg (который явился в замок) til að komast í einhverjar veisluleifarnar (чтобы полакомиться остатками с барского стола; veisluleif – остатки после пира; leif – наследство; остатки) og hafði staðið við hallardyrnar (и стоял у дворцовых ворот) – sér þetta (видит это) hleypur hann inn í höllina (забегает он во дворец), þrífur kylfuna (хватает дубинку; þrífa – хватать) og segir við kóngsdóttur (и говорит принцессе) að hún skuli nú velja um tvo kosti (что ей теперь придётся выбирать одно из двух; velja – выбирать; kostur – выбор; альтернатива; возможность), annaðhvert að ganga að að eiga sig (либо она согласится выйти за него замуж; eiga sig – жениться; вступать в брак) eða hann skipi kylfunni (либо он прикажет дубинке) að rota hana líka (забить насмерть и её тоже).

En þegar karlssonur – sem komið hafði heim í borg til að komast í einhverjar veisluleifarnar og hafði staðið við hallardyrnar – sér þetta hleypur hann inn í höllina, þrífur kylfuna og segir við kóngsdóttur að hún skuli nú velja um tvo kosti, annaðhvert að ganga að að eiga sig eða hann skipi kylfunni að rota hana líka.

Kóngsdóttir kveðst mundi kjósa þann fyrri kostinn (принцесса сказала, что выбирает первое /условие/) og þegar tími var til kominn (и когда время подошло) lét hann prestinn sinn gefa sig í hjónabandið (попросил он пастора своего поженить их: «отдать его в брак»; hjónaband – супружество; hjón – супруги; чета; band – тесёмка; завязка; пряжа; оковы; цепи), varð konungur (стал королём), tók karl og kerlingu heim í borg til sín (забрал к себе в замок старика со старухой) og veitti þeim marga ánægju og gleðidaga (и подарил им много счастливых и радостных дней; veita – оказывать; предоставлять; ánægja – довольство; удовлетворённость; gleðidagur – день радости; gleði – радость; dagur – день); ríkti síðan vel og lengi (правил с тех пор справедливо: «хорошо» и долго).

Kóngsdóttir kveðst mundi kjósa þann fyrri kostinn og þegar tími var til kominn lét hann prestinn sinn gefa sig í hjónabandið, varð konungur, tók karl og kerlingu heim í borg til sín og veitti þeim marga ánægju og gleðidaga; ríkti síðan vel og lengi.

Og svo kann ég ekki þessa sögu lengri (тут и сказке конец: «потому не могу я дальше эту сагу продолжать»).

Og svo kann ég ekki þessa sögu lengri.

Karlsdæturnar þrjár (Три стариковы дочери)

Eitt sinn var karl og kerling (жили-были старик со старухой), sem áttu þrjár dætur (у которых было три дочери), sem hétu Ása, Signý og Helga (которых звали Ауса, Сигни и Хельга). Þær Ása og Signý voru í eftirlæti (/они/ Ауса и Сигни были любимыми /дочерьми/; eftirlæti – любимчик; фаворит; потакание), en Helga út undan (а Хельгу держали в чёрном теле: «игнорировали»; vera út undan – оставаться без внимания) og lá í öskustó (и спала она в зольнике; öskustó – зольник; поддувало; aska – пепел; зола; stó – очаг).

Eitt sinn var karl og kerling, sem áttu þrjár dætur, sem hétu Ása, Signý og Helga. Þær Ása og Signý voru í eftirlæti, en Helga út undan og lá í öskustó.

Einhverju sinni dó eldurinn á bænum (однажды погас огонь на хуторе; deyja – умирать; гаснуть). Þá sagði karl Ásu að fara eftir eldi á einhvern bæ (тогда велел старик Аусе пойти за огнём на другой: «какой-то» хутор), en langt var frá kotinu til allra bæja (но далеко было от их дома до других дворов). Ása fór af stað (Ауса отправилась) og gekk lengi (и долго шла), þangað til hún fann hrút (пока не набрела: «нашла» на барана; hrútur – баран). Hann bað hana að rýja sig (он попросил её постричь его; rýja – стричь /овец/; грабить; обирать) og binda ullina milli hornanna (и повязать шерсть промеж рогов; binda – привязать; ull – шерсть; horn – рог).

Einhverju sinni dó eldurinn á bænum. Þá sagði karl Ásu að fara eftir eldi á einhvern bæ, en langt var frá kotinu til allra bæja. Ása fór af stað og gekk lengi, þangað til hún fann hrút. Hann bað hana að rýja sig og binda ullina milli hornanna.

„Það geri ég ekki (этого я делать не буду),“ sagði Ása (сказала Ауса) og hélt áfram (и пошла дальше; áfram – вперёд). Þá fann hún strokk (тогда набрела она на маслобойку; strokkur – маслобойка). Hann bað hana skaka sig (та попросила её потрясти её; skaka – трясти) og láta smjörið á lokið (и положить масло на крышку; smjör – сливочное масло; lok – крышка). Ekki vildi Ása gera það (не захотела Ауса этого делать) og hélt enn áfram (и продолжила путь). Þá hitti hún kú (потом встретила она корову), sem bað hana að mjólka sig (которая попросила подоить её) og láta skjóluna milli hornanna (и поставить ведро промеж рогов; skjóla – ведро). Ekki gerði hún það (не сделала она этого), en gekk lengra (а пошла дальше), þangað til hún kom að helli (пока не дошла до пещеры; hellir – пещера). Þar logaði eldur á skíðum og ketill yfir (там ярко горел огонь, а на нём котёл; loga á skíðum – весело гореть; skíði – лыжа). Ása greip eldibrand (Ауса схватила головешку; grípa – хватать; eldibrandur – головешка; brandur – головня; горящее полено), brauðköku (пирожок; brauð – хлеб; пропитание; kaka – пирог) og kjötstykki úr pottinum (и кусок мяса из горшка; kjötstykki – кусок мяса; kjöt – мясо; stykki – кусок; pottur – горшок) og hljóp sína leið (и побежала прочь: «своей дорогой»). Skömmu seinna kom hellisbúinn heim (вскоре пришла жительница пещеры домой; hellisbúinn – тот, кто живёт в пещере; hellir – пещера; búa – жить), en það var tröllskessa (а была это великанша-людоедка). Hún sá vegsummerki (она заметила следы; vegsummerki – след; vegur – дорога; ummerki – след; признак), að einhver hafði komið (что кто-то приходил), og hljóp á eftir þjófnum (и бросилась вслед за вором; þjófur – вор). Þegar hún kom til kýrinnar (когда она добежала до коровы), spurði hún (спросила она): „Sástu ekki fox fox fara hér hjá (не видела ты, как тут воровка пробегала; fox – /редк. и уст./ лиса /употребляется только в северных диалектах и в переносном смысле/; обманщик)?“

„Það geri ég ekki,“ sagði Ása og hélt áfram. Þá fann hún strokk. Hann bað hana skaka sig og láta smjörið á lokið. Ekki vildi Ása gera það og hélt enn áfram. Þá hitti hún kú, sem bað hana að mjólka sig og láta skjóluna milli hornanna. Ekki gerði hún það, en gekk lengra, þangað til hún kom að helli. Þar logaði eldur á skíðum og ketill yfir. Ása greip eldibrand, brauðköku og kjötstykki úr pottinum og hljóp sína leið. Skömmu seinna kom hellisbúinn heim, en það var tröllskessa. Hún sá vegsummerki, að einhver hafði komið, og hljóp á eftir þjófnum. Þegar hún kom til kýrinnar, spurði hún: „Sástu ekki fox fox fara hér hjá?“

„Hér hljóp hún hjá með köku, kjötstykki og eldibrand í hendi (тут пробегала она с пирогом, куском мяса и головешкой в руке),“ sagði kýrin (сказала корова). Þá hljóp skessa þangað (тогда побежала великанша туда), sem strokkurinn var (где маслобойка была), og spurði hann hins sama og kúna (и спрашивает то же, что и у коровы), en hann svaraði eins (а та то же самое отвечает). Þá hljóp skessan lengra (тогда понеслась великанша дальше) og fann hrútinn (и добежала до барана). Hún spurði hann sem hin (задала ей тот же вопрос) og fékk sama svar (и получила тот же ответ). Nú hleypur hún (бежит она дальше), þangað til hún sér Ásu (пока не увидела Аусу), og eru þá komnar heim að garði (и добежали они до /старикова/ двора). Þar tekur skessa af henni brandinn, kjötið og kökuna (там отобрала у неё великанша головню, мясо и пирог) og slítur um leið af henni handlegginn (и при этом оторвала ей руку; slíta – разорвать; вырывать; um leið – одновременно; handleggur – рука).

„Hér hljóp hún hjá með köku, kjötstykki og eldibrand í hendi,“ sagði kýrin. Þá hljóp skessa þangað, sem strokkurinn var, og spurði hann hins sama og kúna, en hann svaraði eins. Þá hljóp skessan lengra og fann hrútinn. Hún spurði hann sem hin og fékk sama svar. Nú hleypur hún, þangað til hún sér Ásu, og eru þá komnar heim að garði. Þar tekur skessa af henni brandinn, kjötið og kökuna og slítur um leið af henni handlegginn.

Nú kemur Ása heim við svo búið (вот возвращается Ауса домой в таком состоянии; við svo búið – в прежнем /таком/ состоянии; búa – готовить) og segir farir sínar ekki sléttar (и рассказывает о своих злоключениях; segja farir sínar ekki sléttar – рассказывать о своей беде; för – поход; путешествие; sléttur – гладкий; ровный). Karl lét sér ekki bregða við (старик не стал отчаиваться; bregðast við e-u – отреагировать на что-л.) og sagði (и сказал) þetta skyldi ei saka Ásu sína (что это, мол, не повредит его Аусе; saka – обвинять; вредить) og setti á hana tréhandlegg (и приделал ей деревянную руку; tréhandleggur – деревянная рука; tré – дерево; handleggur – рука).

Nú kemur Ása heim við svo búið og segir farir sínar ekki sléttar. Karl lét sér ekki bregða við og sagði þetta skyldi ei saka Ásu sína og setti á hana tréhandlegg.

Nú sendir hann Signýju (теперь посылает он Сигни), en fór á sömu leið fyrir henni (но с ней происходит всё то же самое), nema skessan sleit af henni nefið (разница только в том: «кроме того», что великанша оторвала ей нос; slíta – разломать; сорвать; nef – нос). Ekki sagði karl þetta skyldi saka Signýju sína (не повредит, сказал мужик, это его Сигни) og setti á hana trénef (и приделал ей деревянный нос).

Nú sendir hann Signýju, en fór á sömu leið fyrir henni, nema skessan sleit af henni nefið. Ekki sagði karl þetta skyldi saka Signýju sína og setti á hana trénef.

Þá segir hann (потом говорит он) Helga skuli snáfa eftir eldinum (что Хельга должна отправляться за огнём; snáfa – убираться прочь). Hún gerir það (та так и делает) og finnur fyrst hrútinn (и набрела: «находит» сначала на барана). Hann biður hana rýja sig (он просит её постричь его) og binda ullina milli horna sér (и привязать шерсть ему между рогов). Helga gerir þetta (Хельга делает это). Þegar hún kom til strokksins (потом пришла она к маслобойке), biður hann hana skaka sig (просит та её потрясти её) og láta smjörið á lokið (и выложить масло на крышку). Þetta gerir hún (так она и поступает) og gengur nú áfram til kýrinnar (и идёт дальше корове). Kýrin biður hana mjólka sig (корова просит подоить её) og setja skjóluna milli hornanna (и поставить ей ведро между рогов). Helga gerir það (Хельга делает то), sem kýrin bað (что корова просила), og nú heldur hún enn áfram til hellisins (и отправляется дальше к пещере). Þar tekur hún eitt logandi skíði úr eldinum (там достала: «берёт» она одно горящее полено из огня), en ekki annað (и ничего другого /не взяв/) og hleypur þangað (спешит туда), sem kýrin er (где корова была: «есть»). Hún gaf henni kistil (она дала ей сундучок; kistill – ящичек; сундучок; чемоданчик) og segir (и говорит) hún skuli ekki opna hann (что она не должна его открывать), fyrr en henni liggi mikið á (пока нужды не будет). Eftir þetta heldur Helga heim með eldinn (потом направляется Хельга домой с огнём), og þótti henni nú hafa farizt vel (и кажется ей, что уж теперь-то всё в порядке: «хорошо сходила»). En það er að segja af skessunni (но надо сказать и о великанше), að hún saknaði eldibrandsins (что она недосчиталась головешек; sakna – недосчитаться; скучать; сожалеть) og hljóp á eftir Helgu (и бросилась за Хельгой). Þegar hún kom til kýrinnar (когда она добежала до коровы), spurði hún (спросила она): „Sástu ekki fox fara hér hjá með eldibrand í hendi (не видела ты, как тут воровка с головешкой в руке пробегала)?“